Türkiyədə təhsil sistemi çoxpilləli bir quruluşa malikdir və dövlətin nəzarəti altında idarə olunur. Təhsil sisteminin məqsədi həm akademik biliklər vermək, həm də milli və mədəni dəyərlərə əsaslanan vətəndaş yetişdirməkdir. Bu məqalədə Türkiyənin təhsil sisteminin müxtəlif mərhələləri, xüsusiyyətləri və imkanları haqqında ətraflı məlumat verəcəyəm.

Ümumtəhsil sisteminin strukturu

Türkiyədə təhsil sistemi aşağıdakı mərhələlərə bölünür:

• Məktəbəqədər təhsil (3-5 yaş)
• İbtidai təhsil (məcburi, 6-10 yaş, 4 il)
• Orta təhsil – orta məktəb (məcburi, 11-14 yaş, 4 il)
• Orta təhsil – lisey (məcburi, 15-18 yaş, 4 il)
• Ali təhsil (universitetlər və digər ali təhsil müəssisələri)

Məktəbəqədər təhsil

Məktəbəqədər təhsil 3-5 yaş aralığında uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Məktəbəqədər təhsilin əsas məqsədi uşaqların sosial, emosional və psixoloji inkişafını təmin etməkdir. Türkiyədə məktəbəqədər təhsil məcburi deyil, lakin dövlət və özəl uşaq bağçaları bu mərhələdə təhsil xidmətləri göstərir.

İbtidai təhsil

Türkiyədə ibtidai təhsil 4 il davam edir və dövlət tərəfindən məcburi sayılır. Təhsil haqqı dövlət məktəblərində ödənişsizdir. İbtidai təhsilin əsas məqsədi şagirdlərə əsas oxuma, yazma, riyaziyyat, təbiət elmləri və sosial elmlər üzrə ilkin bilikləri verməkdir. Bu mərhələdə, həmçinin uşaqlara milli mədəniyyət və tarix dərsləri də tədris olunur.

Orta təhsil

Orta təhsilin iki mərhələsi var:

• Orta məktəb – ibtidai təhsildən sonra başlayan 4 illik təhsil mərhələsidir. Burada şagirdlər əsas bilik və bacarıqları inkişaf etdirir, fənlər daha ətraflı öyrədilir.
• Lisey – orta təhsilin ikinci mərhələsi olan lisey 4 il davam edir və bu mərhələdə tələbələr seçdikləri sahəyə yönəlir. Lisey təhsili həm akademik (anadolu liseyi, fen liseyi), həm də peşə təhsili (texniki liseylər) istiqamətlərində ola bilər.

Liseyi bitirən şagirdlər ali təhsil almaq üçün YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı) imtahanında iştirak edirlər.

Ali təhsil

Türkiyədə ali təhsil universitetlər, texniki universitetlər və ali peşə təhsil müəssisələri vasitəsilə təklif olunur. Universitetlər dövlət və özəl sektor tərəfindən idarə oluna bilər. Ali təhsilin əsas mərhələləri bunlardır:

• Bakalavr – 4 illik ali təhsil proqramı. Bəzi ixtisaslar (məsələn, tibb) üçün təhsil müddəti 6 il ola bilər.
• Magistr – bakalavr təhsilindən sonra 2 il davam edən daha ixtisaslaşmış təhsil mərhələsidir. Magistr təhsili elmi tədqiqat və ya tətbiqi proqramlardan ibarət ola bilər.
• Doktorantura – magistr təhsilindən sonra 3-5 il davam edən elmi tədqiqat proqramıdır.

Türkiyədə çox sayda universitet, o cümlədən beynəlxalq reytinqlərdə yüksək mövqe tutan Boğaziçi, Orta Doğu Texniki Universiteti (ODTÜ), İstanbul Texniki Universiteti (ITU) kimi nüfuzlu ali təhsil müəssisələri mövcuddur.

Peşə təhsili

Peşə təhsili Türkiyədə orta təhsilin bir hissəsi kimi təklif olunur və şagirdlərə müxtəlif sənaye, texnologiya və xidmət sektorlarında çalışmaq üçün zəruri bilik və bacarıqları öyrədir. Texniki və peşə liseylərində tədris olunan sahələr bunlardır:

• İnşaat mühəndisliyi
• Avtomobil sənayesi
• Elektronika və elektrik mühəndisliyi
• Qida və qonaqpərvərlik sahələri

Bu proqramlar məzunlarına iş dünyasında praktik bilik və təcrübə qazandırır.

Özəl məktəblər və beynəlxalq təhsil

Türkiyədə özəl təhsil sektoru da geniş inkişaf etmişdir. Bir çox özəl məktəb və liseylər beynəlxalq standartlara uyğun təhsil verir və IB (International Baccalaureate) proqramı təklif edir. Beynəlxalq məktəblərdə təhsil əsasən xarici ölkələrin təhsil proqramlarına əsaslanır və bu məktəblərdə təhsil xarici dillərdə, xüsusilə ingilis dilində aparılır.

Distant təhsil

Son illərdə distant (məsafədən) təhsil Türkiyədə də inkişaf etməyə başlamışdır. Özəl və dövlət universitetləri onlayn təhsil platformaları vasitəsilə müxtəlif bakalavr və magistr proqramlarını tələbələrə təqdim edir. Xüsusilə pandemiya dövründə bu təhsil forması geniş yayılmışdır.

Təqaüdlər və maliyyə yardımları

Türkiyədə təhsil alan tələbələr üçün müxtəlif təqaüd proqramları mövcuddur. Türkiyə Bursları (Türkiye Bursları) adlı dövlət proqramı xarici tələbələrə tam təqaüd, yaşayış xərcləri və tibbi sığorta imkanı verir. Bundan əlavə, yerli və beynəlxalq tələbələr universitetlərin daxili təqaüd proqramlarından da yararlana bilərlər.

Xarici tələbələr üçün təhsil imkanları

Türkiyə son illərdə xarici tələbələr üçün cazibədar təhsil mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir. Dövlət və özəl universitetlər beynəlxalq tələbələr üçün geniş təhsil proqramları təklif edir. İngilis dilində təhsil proqramları daha çox yayılmışdır və tələbələr dünya səviyyəli akademik və tədqiqat imkanlarından yararlana bilərlər.