Türkiyədə sahibkarlıq imkanları genişdir və bir çox gəlirli biznes sahələrini əhatə edir. Ölkənin strateji coğrafi mövqeyi, gənc və dinamik əhali və sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatı sahibkarlıq üçün əlverişli şərait yaradır. Aşağıda Türkiyədə ən gəlirli biznes sahələrindən bəziləri haqqında məlumat verilmişdir:

1. Turizm və Qonaqpərvərlik: Türkiyə, zəngin tarixi və mədəni irsi, gözəl təbiəti və çimərlikləri ilə dünyada tanınmış turizm məkanlarından biridir. İstanbul, Kapadokya, Antalya və Egey bölgəsi kimi turistik yerlərdə otel, restoran, turizm agentlikləri və digər qonaqpərvərlik xidmətləri böyük gəlir potensialına malikdir. Eyni zamanda, turizmə bağlı fəaliyyətlər, məsələn, tur bələdçiliyi, su idmanları və ekoturizm də perspektivli biznes sahələrindəndir.

2. Texnologiya və İnnovasiya: Türkiyə, texnologiya və innovasiya sahəsində sürətlə inkişaf edən bir ölkədir. Xüsusilə start-up ekosistemi, proqram təminatı, mobil tətbiqlər, e-ticarət və fintech (maliyyə texnologiyaları) sahələrində böyük potensiala malikdir. İstanbul və Ankara kimi böyük şəhərlərdə texnologiya parkları və inkubatorlar, gənc sahibkarların innovativ ideyalarını reallaşdırmalarına dəstək olur. E-ticarət sektoru da son illərdə sürətlə inkişaf edir və bu sahədəki müəssisələr böyük gəlir əldə edə bilirlər.

Türkiyədə hansı növ şirkət açmaq olar?

Türkiyədə müxtəlif növ şirkətlər açmaq mümkündür və hər biri fərqli hüquqi və vergi öhdəliklərinə malikdir. Aşağıda Türkiyədə açılması mümkün olan əsas şirkət növləri haqqında məlumat verilmişdir:

Şəxsi Müəssisə (Sole Proprietorship): Bu, tək bir şəxs tərəfindən açılan və idarə olunan şirkət növüdür. Qeydiyyat prosesi sadədir və aşağı xərclidir. Sahibkarlıq fəaliyyəti sahibkarın şəxsi aktivləri ilə bağlıdır, yəni şəxsi məsuliyyət yüksəkdir.

Şirkət (Limited Liability Company, MMC / Limited Şirkəti): Türkiyədə ən çox yayılmış şirkət növüdür. Minimum 10.000 TRY (Türk Lirəsi) nizamnamə kapitalı tələb olunur. Məhdud məsuliyyətli şirkətlərin sahibləri yalnız şirkətin aktivləri ilə məsuliyyət daşıyır. Aşağı səhmdar sayı (bir və ya daha çox şəxs) ilə qurula bilər.

Anonim Şirkət (Joint Stock Company, JSC / Anonim Şirkəti): Böyük miqyaslı işlər və investorlar üçün uyğundur. Minimum 50.000 TRY nizamnamə kapitalı tələb olunur. Səhmdarlar şirkətin borclarına görə yalnız qoyduqları kapital ilə məsuliyyət daşıyır. Ən azı beş səhmdar tələb olunur (bu sayı qanun dəyişiklikləri ilə azala bilər).

Komandit Şirkət (Commandite Company): Bu şirkət növündə komanditlər (məhdud məsuliyyətli ortaqlar) və komanditə (tam məsuliyyətli ortaqlar) iştirak edir. Komanditlər yalnız qoyduqları kapital ilə məsuliyyət daşıyır, komanditə isə şirkətin bütün borclarına görə şəxsi aktivləri ilə məsuliyyət daşıyır.

Kollektiv Şirkət (Collective Company): Bütün ortaqlar şirkətin borclarına görə şəxsi aktivləri ilə məsuliyyət daşıyır. Əsasən kiçik və orta miqyaslı ailə biznesləri üçün uyğundur.

Dünyada biznes qurmağın asanlığı üzrə reytinqi

Dünya Bankının “Doing Business” hesabatı ölkələrin biznes qurmağın asanlığı üzrə reytinqini təqdim edir. Bu hesabat 2020-ci ilə qədər yayımlanmış və sonradan dayandırılmışdır. Lakin həmin ilin reytinqi hələ də referans olaraq istifadə olunur. Budur, 2020-ci ilin reytinqində ən yaxşı 20 ölkə:

Yeni Zelandiya

Sinqapur

Honq Konq (Çin)

Danimarka

Cənubi Koreya

Gürcüstan

Norveç

Amerika Birləşmiş Ştatları

Böyük Britaniya

Makedoniya

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri

Malayziya

Tayvan (Çin)

Estoniya

Finlandiya

Tayland

Avstraliya

İsveçrə

Litva

İrlandiya

Biznes qurmaq üçün ən yaxşı şəhərlər hansılardır?

Türkiyədə biznes qurmaq üçün ən yaxşı şəhərlər müxtəlif faktorlardan asılı olaraq dəyişə bilər, lakin ümumiyyətlə aşağıdakı şəhərlər ən yaxşı seçimlər hesab edilir.

İstanbul:

Türkiyənin ən böyük şəhəri və iqtisadi mərkəzidir.

Qlobal şirkətlərin və maliyyə qurumlarının qərargahları burada yerləşir.

Əlverişli nəqliyyat infrastrukturu və geniş bazarı var.

Ankara:

Türkiyənin paytaxtı və idarəetmə mərkəzidir.

Dövlət qurumları və böyük bizneslər burada cəmlənib.

Təhsil və araşdırma sahəsində güclü infrastruktura malikdir.

İzmir:

Türkiyənin üçüncü böyük şəhəridir və Egey dənizinin sahilində yerləşir.

Geniş limanları ilə beynəlxalq ticarət və logistika üçün əlverişlidir.

Turizm və sənaye sahəsində geniş imkanlar təklif edir.

Bursa:

Avtomobil sənayesi və tekstil sektoru ilə məşhurdur.

İstanbul və digər böyük şəhərlərə yaxınlığı ilə biznes üçün cəlbedicidir.

Sürətlə inkişaf edən sənaye zonaları var.

Antalya:

Türkiyənin turizm mərkəzidir.

Turizm və xidmət sektoru üzrə böyük potensiala malikdir.

Beynəlxalq tədbirlərin və sərgilərin keçirildiyi məkan kimi tanınır.

Gaziantep:

Türkiyənin cənub-şərqində yerləşir və sənaye mərkəzi kimi tanınır.

Qida sənayesi, xüsusən də mətbəx məhsulları ilə məşhurdur.

Sürətlə inkişaf edən texnopark və sənaye zonalarına malikdir.

Türkiyədə sahibkarlıq üçün dövlət dəstəyi

Türkiyədə sahibkarlığın inkişafına və dəstəyinə yönəlmiş bir sıra dövlət proqramları və təşviqləri mövcuddur. Bu dəstək proqramları yeni bizneslərin qurulması, mövcud bizneslərin inkişafı və innovativ layihələrin həyata keçirilməsi məqsədilə hazırlanmışdır. Aşağıda bəzi əsas dəstək mexanizmləri və proqramları verilmişdir:

1. KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı)

Girişimcilik Destek Programı: Yeni biznes qurmaq istəyən sahibkarlara maliyyə və təlim dəstəyi verir.

Ar-Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı: Araşdırma və inkişaf, innovasiya və sənaye tətbiqləri üçün maliyyə dəstəyi təmin edir.

Kredi Faiz Destek Programı: KOSGEB tərəfindən təsdiqlənmiş bizneslərə verilən kreditlərin faizlərini aşağı salır.

2. TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu)

TEYDEB (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı): Araşdırma və inkişaf layihələri üçün maliyyə dəstəyi verir.

Bireysel Genç Girişimci (BİGG) Programı: Gənc sahibkarlara texnoloji biznes qurmaq üçün maliyyə dəstəyi və təlim verir.

3. Kalkınma Ajansları

Hər bölgədə fəaliyyət göstərən kalkınma agentlikləri müxtəlif sektorlar üçün maliyyə dəstəyi və təşviqlər təqdim edir.

Regional inkişaf layihələri və yerli bizneslərə dəstək proqramları həyata keçirir.

4. T.C. Ticaret Bakanlığı

İhracat Destekleri: İxracatçılara maliyyə və məsləhət dəstəyi verir.

Hizmet Sektörü Destekleri: Xidmət sektorunda fəaliyyət göstərən bizneslərə dəstək proqramları təqdim edir.

Yatırım Teşvik Sistemi: Müxtəlif bölgələrdə investisiya edən şirkətlər üçün vergi azadolmaları, güzəştlər və digər təşviqlər təmin edir.

5. Tarım ve Orman Bakanlığı

Kırsal Kalkınma Destekleri: Kənd təsərrüfatı və kənd yerlərində biznes qurmaq istəyən sahibkarlara maliyyə dəstəyi verir.

Genç Çiftçi Destek Programı: Gənc fermerlərə və kənd təsərrüfatı layihələrinə maliyyə dəstəyi təmin edir.

6. İŞKUR (Türkiye İş Kurumu)

İşgücü Eğitim Programları: Sahibkarlara və işçilərə işgücü təlimləri və karyera inkişafı proqramları təklif edir.

İstihdam Teşvikleri: İşəgötürənlərə yeni işçilərin işə qəbulunda maliyyə dəstəyi verir.

Xaricilərin Türkiyədə sahibkar olması üçün tələblər

Xarici vətəndaşların Türkiyədə sahibkar olması üçün müəyyən hüquqi və administrativ tələblər mövcuddur. Aşağıda Türkiyədə xaricilərin biznes qurmaq və sahibkar olmaq üçün əsas tələbləri verilmişdir:

1. İqamət İcazəsi

Xarici vətəndaşlar Türkiyədə biznes qurmaq üçün əvvəlcə müvafiq iqamət icazəsi almalıdırlar. İqamət icazəsi müraciəti üçün tələb olunan sənədlər arasında pasport, fotoşəkillər, sığorta sənədi və yaşayış yerinin təsdiqi kimi sənədlər ola bilər.

2. Şirkət Növünün Seçimi

Şəxsi müəssisə (Sole Proprietorship): Sadə sahibkarlıq fəaliyyəti üçün uyğun olan bir növdür. Tək şəxsin malik olduğu müəssisədir.

Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət (Limited Liability Company – LLC): İki və ya daha çox sahibkar tərəfindən qurula bilər və paylı mülkiyyət əsasındadır. Səhmdar cəmiyyət (Joint Stock Company – JSC): Böyük və orta ölçülü bizneslər üçün uyğun olan bir növdür.

Filial və ya nümayəndəlik: Xarici şirkətlər Türkiyədə filial və ya nümayəndəlik aça bilərlər.

3. Ticarət Reyestrində Qeydiyyat

Şirkətin qurulması üçün ilk addım ticarət reyestrində qeydiyyatdan keçməkdir. Bunun üçün müvafiq Ticarət Palatasına müraciət edilməlidir. Qeydiyyat zamanı təqdim olunmalı sənədlər arasında şirkətin əsasnaməsi, təsisçilərin şəxsiyyət sənədləri və kapitalın təsdiqi kimi sənədlər ola bilər.

4. Vergi Nömrəsi

Şirkət qeydiyyatı tamamlandıqdan sonra, vergi idarəsinə müraciət edərək vergi nömrəsi alınmalıdır. Vergi nömrəsi almaq üçün şirkət sahibinin və ya nümayəndəsinin şəxsiyyət sənədi və şirkət qeydiyyat sənədləri tələb olunur.

5. Sosial Sığorta Qeydiyyatı

Şirkət, işçi işə götürəcəksə, Sosial Sığorta Təşkilatında qeydiyyatdan keçməlidir. İşçilərin sığortalanması və sosial haqlarının təmin edilməsi üçün müvafiq prosedurları yerinə yetirmək lazımdır.

6. Əlavə İcazələr və Lisenziyalar

Fəaliyyət sahəsindən asılı olaraq, əlavə icazə və lisenziyaların alınması lazım ola bilər. Məsələn, bəzi sahələrdə fəaliyyət göstərmək üçün xüsusi tənzimləyici qurumlardan icazə və ya lisenziya tələb oluna bilər.